Pladijs

Pladijs (Pleuronectes platessa) is een van de bekendste vissoorten van de Noordzee en is – naast tong – een van de meest gegeten Noordzeevissoorten. De pladijs - in Nederland wordt deze platvis schol genoemd - is een platte, ruitvormige vis, die samen met o.a. de bot en de schar tot de scholachtigen wordt gerekend, die op hun beurt weer deel uitmaken van de platvissen. Net als bij de meeste andere platvissen zitten bij de pladijs beide ogen aan de rechterkant van het lichaam. Pladijs is een bodemvis die op zanderige of modderige zeebodems leeft. De vis heeft een gladde huid die aan de rechterkant – de bovenkant – groenbruin is met kenmerkende oranje stippen.

Hierdoor is de pladijs gemakkelijk te onderscheiden van andere platvissen, maar heeft hij ook een uitstekende schutkleur zodat je ze bijna niet ziet liggen als ze zich hebben ‘ingegraven’ in de zeebodem, zoals de foto hiernaast heel mooi laat zien. Aan de linkerkant (de blinde zijde) is de pladijs wit.

Pladijs
Pladijs

Pladijs zwemt met een golvende beweging, waardoor hij een extra ‘duwtje in de rug’ krijgt van het water dat tegen de zeebodem terugkaatst.

Het verspreidingsgebied van de pladijs strekt zich uit van de kustwateren van Zuidewest- tot Noord-Europa en die rondom IJsland. Van de pladijs uit de Noordzee groeit 75% op in de Waddenzee.

In strenge winters trekt pladijs naar plaatsen waar het zeewater warm blijft. Rond 1995 werden pladijzen door een Brits onderzoeksteam voorzien van elektronische apparaatjes die het trekgedrag van de vissen registreren. Uit dit onderzoek bleek dat pladijs grote afstanden kan afleggen: één vis had een afstand van 900 km afgelegd in een periode van 56 dagen. Om dergelijke lange afstanden te overbruggen maakt de pladijs gebruik van de getijdenstroom: bij stroming in een gunstige richting zwemt de pladijs naar de bovenste waterlagen, maar bij ongunstige stroming gaat hij op de bodem liggen en wacht daar op de volgende gunstige stroming.

Voortplanting

Pladijs paait in het zuidelijk deel van de Noordzee. Nadat ze uit de eieren zijn gekomen worden de larven meegevoerd met de zeestroom. De jonge scholletjes komen uiteindelijk in de Waddenzee terecht, waar ze profiteren van de rijkdom aan bodemdieren op de wadplaten. Ze eten graag van de in- en uitstroombuisjes van schelpdieren en de achterwerken van wadpieren.

In de Waddenzee worden de laatste jaren echter steeds minder jonge pladijsjes waargenomen. Het lijkt erop dat de jonge visjes andere plaatsen zoeken om op te groeien, want het is niet zo dat het pladijsbestand in de diepere delen van de Noordzee is afgenomen: de laatste jaren zwemmen er juist veel, zoals onderstaande grafiek laat zien (www.ecomare.nl).

Pladijs vangst

Onderzoekers denken dat de toename van de temperatuur van het zeewater de reden is dat er minder jonge schol in de Waddenzee zit: kennelijk vindt de jonge pladijs het tegenwoordig te warm in het kustwater en de Waddenzee en geven ze de voorkeur aan koelere, diepere wateren om op te groeien.

Dit is waarschijnlijk ook de reden dat de zogenaamde ‘scholbox’ die in 1989 werd ingesteld om de jonge schol beter te beschermen, inmiddels ter discussie staat. De ‘scholbox’ beslaat een gebied van ca. 40.000 vierkante kilometer ten noorden van de Nederlandse en Duitse Waddeneilanden en ten westen van de Deense Waddeneilanden, en is het hele jaar door afgesloten voor boomkorkotters met een vermogen van meer dan 300 pk.

Pladijs ontwikkeling

In de jaren vijftig van de vorige eeuw werden vrouwtjespladijzen geslachtsrijp op een leeftijd van ca. 3 tot 7 jaar, bij een lengte van ca. 27-41 cm. Omdat de visserij vooral grote schollen wegvist, hebben pladijzen die bij een kleinere lengte zich al voortplanten, meer kans om jongen te krijgen. Daardoor zijn de vrouwtjespladijzen nu veelal bij een lengte van 25 tot 37 cm al geslachtsrijp.

Jonge pladijs zwemt rechtop na de geboorte. Na ca. 6 weken ondergaat hij een gedaantewisseling, waarbij een van de ogen naar de andere kant ‘migreert’ en hij zich tot platvis ontwikkelt.

Vangst, aanvoer en consumptie

Pladijs is de belangrijkste Europese platvis en is in België erg belangrijk voor de visserij. Het is de meest aangelande soort – tussen 5.000 en 8.000 ton per jaar, afhankelijk van het jaar – die ca. één vijfde tot één derde deel uitmaakt van de nationale visaanvoer. Deze pladijs wordt vooral gevangen in het oosten van de Atlantische Oceaan, langs de kusten van Europa en in het westen van de Middellandse Zee. Pladijs wordt ook vaak samen met tong gevangen, waarbij pladijs de bijvangst is. De pladijs die in de wateren rond IJsland wordt gevangen, kenmerkt zich door zijn grotere sortering en stevige visvlees.

De pladijs die door Nederlandse schepen wordt gevangen met de pulskor methode is MSC gecertificeerd. Vissen met de pulskor is een nieuwe, uit ecologisch oogpunt betere vangstmethode die onder andere de sleepnetvisserij kan vervangen. Bij de pulskor worden de zware kettingen van sleepnetvisserij vervangen door lichte draden waarmee stroomstootjes worden afgegeven. Hierdoor wordt de vis opgeschrikt en komt hij uit de zandbodem omhoog. Met de pulskormethode wordt er veel minder energie verbruikt en wordt de zeebodem minder beroerd. Bovendien is er minder ongewenste bijvangst en een grotere opbrengst.

In IJsland wordt de visvangst streng gecontroleerd door het Ministerie van Visserij en is de pladijsvisserij onderweg naar assessment voor MSC-certificering, als een van de visserijen die – in het in juni 2012 opgerichte samenwerkingsverband Iceland Sustainable Fisheries (ISF) – samenwerken om de visserijen rond IJsland verder te verduurzamen en MSC-certificering te bereiken.

In België is pladijs een van de populairste vissoorten: hij staat in de Top-10 van meest gegeten vissoorten, en bij verse vis zelfs op de 4e plaats na kabeljauw, zalm en tong.

In de keuken

Pladijs wordt zowel vers als diepvries, in zijn geheel, panklaar of als filet aangeboden. De beste periode voor pladijs is van mei tot en met december. Vooral van juni tot en met oktober zit de vis goed in het vlees, na de paaiperiode tussen januari en april. Tijdens die paaiperiode is het moeilijker om de vis te verwerken, omdat het vlees op dat moment erg mager is en snel zijn stevigheid verliest. De meeste retailers halen tijdens deze paaiperiode pladijs dan ook uit hun assortiment. Dit voorkomt onnodige verspilling en verlies, en help de visbestanden op peil te houden.

Omdat ze op de zeebodem leven, is de smaak van pladijs afhankelijk van de bodemsoort en het soort voedsel dat ze daar vinden. De Noordzeeschol eet voornamelijk zandspiering en smaakt zacht en verfijnd.

Pladijs recept

Pladijs leent zich goed voor allerlei bereidingen en combinaties, maar eenvoud en soberheid laten de vis het best tot zijn recht komen.

Een aantal tips om pladijs te bereiden: zorg voor een dun paneerlaagje bloem, zo wordt de vis minder slap. Ook raden we aan de vis zo kort mogelijk te bakken om uitdrogen te voorkomen.

 

Kenmerkende voedingswaarden

Pladijs is een magere vissoort met ca. 2g vet per 100g visvlees. Net als andere magere vissoorten bevat pladijs veel waardevolle eiwitten (ca. 19g per 100g). Het is een goede bron van kalium [toekomstige link naar pagina met voedingskundige informatie], een mineraal dat van belang ik voor de vochtbalans en de bloeddruk van het lichaam, en voor de geleiding van zenuwprikkels die het samentrekken van de spieren reguleren.

Pladijs is een prima vissoort voor mensen die lekker, licht en gezond willen eten en graag meer vis ‘van bij ons’ eten.

Wist u dat?

Oranje pladijs ... een bijzonder fenomeen

In 2012 ving een viskotter uit het Zeeuwse Arnemuiden, de ARM20, in de Noordzee een oranje pladijs. Een bijzondere en opvallende ... (lees meer)

De grootste pladijs ooit gevangen

In augustus 2013, werd – voor de kust van Noorwegen – de tot dan toe grootste schol gevangen: een exemplaar van 5,7 kg ... (lees meer)

De platte vis met rode spikkels

In de Scandinavische landen wordt de pladijs vrijwel letterlijk de vis met de rode spikkels genoemd: rödspotta of rödspätta in het Zweeds, ...(lees meer)

Pladijs per post

In 1999 verscheen in IJsland deze postzegel met een afbeelding van pladijs. Deze maakte deel uit van een kleine serie van drie postzegels ... (lees meer)

 

Informatie

Commerciële naam
Pladijs
Wetenschappelijke naam
Pleuronectes platessa
Familie
Pleuronectidae (Schollen
Herkomst
Gevangen in het Noordoosten van de Atlantische Oceaan
Productiemethode
Trawlnetten, zegens
Vangstseizoen
Mei-december; IJsland: september tot mei
Beschikbaar als
Vers en diepvries
Beschikbare formaten
Filet, panklaar, geheel
Duurzaamheidsinformatie

MSC