Het chagrijn van de hondshaaihuid

Het verwijderen van het vel van de hondshaai is een vervelend karwei. Het moet met de hand gebeuren en dat gaat niet vanzelf. Bovendien voelt het door de tandjes op het vel aan als schuurpapier.

Vroeger werd het vel van de hondshaaien dan ook verkocht aan meubelmakers, die het gebruikten als schuurpapier: dat heette segrijn. In het Frans spreekt men van ‘peau de chagrin’. Deze uitdrukking kennen we nu nog in: se réduire comme un peau de chagrin, wat zoveel betekent als ‘in rook opgaan’. Het ‘chagrijn’ in deze uitdrukking heeft niets van doen met de zorgen die het ‘in rook opgaan’ van iets ongetwijfeld met zich kan meebrengen. ‘Chagrin’ is afkomstig uit het Turkse ‘sagri’ of ‘çâgri’, wat oorspronkelijk de romp van een dier betekende, en later werd gebruikt om de huid van het dier aan te duiden. Specifiek werd het gebruik voor de huid van een (muil)ezel, die zowel hard als elastisch is. Onder invloed van het bekende woord ‘chagrin’ dat verdriet betekende, kreeg ‘peau de chagrin’ zijn betekenis van ‘in rook opgaan’.

‘La peau de chagrin’ is ook de titel van een beroemd boek van de Franse schrijver Honoré de Balzac uit de eerste helf van de 19e eeuw. In dit boek is de ‘peau de chagrin’ een stuk leer met toverkracht, dat alle wensen van zijn eigenaar aanhoort, maar tevens bij iedere wens die vervuld wordt, krimpt en krimpt; op het moment dat de ‘peau de chagrin’ volledig is verdwenen zal het leven van zijn eigenaar ook eindigen; vandaar het ‘chagrijn’!